Scheurbuik is een ziekte die veroorzaakt wordt doordat er te weinig vitamine C wordt opgenomen door het lichaam. Bij scheurbuik ontstaan er onder andere zwellingen en bloedingen. Scheurbuik betekent niet dat de buik gaat scheuren. Het woord scheurbuik is een soort verbastering en is afgeleid van het woord ascorbinezuur, oftewel vitamine C.
Geschiedenis
Scheurbuik was de angst van menig zeeman. Door gebrek aan verse groente en fruit kreeg men op een schip op een gegeven moment geen of veel te weinig vitamine C meer. Dat kon je zelfs fataal worden. Men wist dat het vooral in de winter voorkwam in het noordelijke deel van Scandinavië en in de Oostzeelanden. Bij de verre tochten over zee in de middeleeuwen was scheurbuik aan boord van de zeilschepen doodsoorzaak nummer een. Zo heeft elke tijd zijn eigen gevaren en zorgen. Vroeger hadden ze vast nog niet kunnen bedenken dat wij ons nu bezig houden met bijvoorbeeld ergonomisch werken.
De remedie: fruit bestellen
De remedie tegen scheurbuik is simpel: vitamine C tot je nemen. Tegenwoordig kun je gelukkig overal fruit bestellen. Alleen toen was er de kennis nog niet en was zorgen voor goed eten, vooral op een schip, ook niet altijd goed mogelijk. Sinds begin 20e eeuw is er niemand meer rechtstreeks aan scheurbuik overleden. Hoewel het wel zeldzaam is, wordt heel soms toch nog wel een keer bij iemand scheurbuik geconstateerd. Dan gaat het wel om iemand die zeer ongezond eet.
Symptomen
Bij scheurbuik krijg je onder andere zwellingen en bloedingen bij bijvoorbeeld het tandvlees. Verder kun je ook onderhuidse en inwendige bloedingen krijgen in de spieren en de gewrichten en je kunt hele slappe of stijve en zere ledematen krijgen. Vooral de onderbenen kunnen het dan zwaar te verduren krijgen. Er is dus niet zoals soms gedacht sprake van één of andere specifieke aandoening van de buik.
Proces scheurbuik
Waarom is vitamine C innemen nu zo belangrijk? Dat komt, omdat vitamine C mede zorgt voor de productie van het eiwit collageen. Die stof hebben wij nodig voor de stevigheid van onze biologische structuren. Krijgen we dat niet of veel te weinig? Dan gaan als eerst bloedvaatjes kapot en daardoor ontstaan er bloedingen.
Late oplossing
De oplossing had er eerder kunnen zijn. Tijdens de eerste ontdekkingsreizen kwam men er al achter dat citrusvruchten ervoor zorgen dat scheurbuik binnen enkele dagen was verdwenen. Er waren echter geneeskundigen die maar bleven zoeken naar andere oplossingen. Herman Boerhaave noemde het in 1700 een probleem van de bloedcirculatie. Door zijn aanzien, hij was ook geneeskundige en hoogleraar, duurde het ook lang voordat men deze opvatting losliet.
Een Britse marinearts genaamd James Lind wist uiteindelijk voor elkaar te krijgen dat het roer omging. Hij zorgde ervoor dat op Engelse marineschepen citroensap werd verstrekt. Hij toonde in 1747 aan dat citrusvruchten werkten. Al met al was het niet altijd makkelijk om vers fruit aan boord te hebben. Gelukkig kwam men er in de 18e eeuw achter dat lang houdbare zuurkool ook werkte.
