Heb je je ooit afgevraagd hoe mensen vroeger wisten waar ze naartoe moesten zonder track en trace voor je fiets of een navigatiesysteem? Het antwoord ligt in iets dat we het “magnetisch noorden” noemen. In deze blog gaan we kijken naar wat het magnetisch noorden eigenlijk is en ontdekken we waarom het zo belangrijk is, zelfs als we tegenwoordig moderne technologie gebruiken.
Wat is het magnetisch noorden?
Het magnetische noorden is de richting op aarde waar het magnetische kompas naartoe wijst. Het komt niet altijd overeen met het ware noorden, het punt recht naar boven op de aardbol. De geomagnetische noordpool, die zich in het noorden van Canada bevindt, beweegt voortdurend.
Omdat de magnetische polen niet precies op de geografische polen liggen, varieert de hoek tussen de richting van het magnetische veld en de geografische richting. In Nederland is deze afwijking ongeveer 0,5° naar het westen. In sommige gematigde gebieden kan de afwijking zelfs oplopen tot wel 30°. Op hogere breedten wordt het gebruik van een magnetisch kompas onpraktisch vanwege extreme afwijkingen.
De richting van het magnetische noorden verandert voortdurend; in Nederland verschuift het ongeveer 7′ (boogminuten) per jaar naar het oosten. Dagelijkse fluctuaties van 5′ – 10′ en plotselinge verstoringen tot 1° door zonnestormen kunnen ook optreden.
Een magnetisch kompas heeft afwijking, deviatie genoemd, ten opzichte van het magnetische noorden. Op schepen kan deze deviatie variëren met de koers, daarom gebruikt men op schepen een deviatietabel om hiermee rekening te houden.
Maar wacht even, er zijn nog twee andere “noordens” die we moeten eerst bespreken: het ware noorden en het geografisch noorden.
Het ware noorden en het geografisch noorden
Het ware noorden en het geografisch noorden lijken op elkaar, maar ze hebben elk hun eigen betekenis. Het geografisch noorden verwijst naar het punt recht omhoog op de aardbol, in de richting van de Noordpool. Dit is het noorden dat je ziet aangegeven op landkaarten en navigatiesystemen.
Aan de andere kant hebben we het ware noorden. Dit is het punt waar de denkbeeldige as van de aarde omheen draait. Deze denkbeeldige as wordt gevormd door de draaiing van de aarde om haar eigen as. Het verschil tussen het ware noorden en het geografisch noorden wordt beïnvloed door deze draaiing van de aarde en staat bekend als de “variatie”.
Wat is de precieze locatie van het magnetisch noorden?
Het magnetisch noorden is een van de drie noordpolen van de aarde. In tegenstelling tot de geografische noordpool, die het noordelijk uiteinde van de aardas is en de geomagnetische noordpool, die voor de noordwestkust van Groenland ligt, is het magnetisch noorden het punt waarnaar een kompas wijst. Het is het punt waar alle veldlijnen van het aardmagnetisch veld verticaal naar beneden gericht zijn.
Deze positie is niet vast en verschuift voortdurend als gevolg van veranderingen in de vloeibare buitenkern van de aarde, waarbij het magnetische noorden zich momenteel met relatief hoge snelheid over het noordelijk halfrond beweegt. Deze voortdurende beweging maakt het vinden van de precieze locatie van het magnetisch noorden een uitdaging voor wetenschappers en navigatiesystemen.
Wat is magnetische declinatie?
Nu wordt het een beetje ingewikkelder. De magnetische declinatie, ook wel variatie genoemd, van een kompas komt door het feit dat de geografische polen en de magnetische polen van de aarde niet op dezelfde plek liggen. De geografische pool is het punt waar de aarde om draait, maar de magnetische pool van het aardmagnetisch veld ligt ergens anders.
Als je je oriënteert met een kompas naar de magnetische pool, dan kan het zijn dat de richting niet precies overeenkomt met de geografische pool. Dit verschil, de magnetische declinatie, is niet overal hetzelfde en hangt af van waar op aarde je bent.
De declinatie heeft een eigen waarde en een eigen richting. In de navigatie wordt geen plus (+) of min (-) teken gebruikt, maar oost (O) of west (W) voor respectievelijk positieve en negatieve waarden. Deze waarden zijn te vinden op variatiekaarten of op de kompasrozen van zeekaarten.
De magnetische polen bewegen voortdurend, waardoor de declinatie voor elke plek op aarde in de loop van de tijd verandert. Tussen 2015 en 2018 is bijvoorbeeld waargenomen dat de geomagnetische noordpool versneld van de Canadese kant naar de Siberische kant is verplaatst.
Omdat de magnetische veldlijnen van de aarde onder een hoek staan ten opzichte van het aardoppervlak, is een magnetisch kompas niet bruikbaar op de polen en op breedten groter dan 70 graden.
Het magnetisch noorden is echt interessant en heeft veel invloed op hoe we ons bewegen in de wereld. Als we het begrijpen, kunnen we beter bepalen waar we naartoe gaan. Dus, als je een kompas gebruikt of nadenkt over welke kant je op moet, is het goed om te denken aan het magnetisch noorden. Het helpt ons echt om onze weg te vinden in de wereld van magnetisme.